W poprzednim artykule omówiłam temat, nieinfekcyjnych chorób roślin.
Kontynuując, chciałabym opisać objawy chorobowe wywołane przez fitopatogeny. W tej części skupimy się na wirusach i najczęstszych chorobach przez nie wywołanych.
Objawy chorobowe:
- Biotyczne:
- Wirusy – nie posiadają zdolności przemieszczania się i rozmnażania , dlatego potrzebują do tego wektorów. Wektorem może być owad, który posiada narząd gębowy, umożliwiający pobranie i jego przekazanie. Dodatkowo jest organizmem, w którym wirus żyje. Przenoszenie wirusa, może odbywać się również za pomocą pyłku, nasion, rozmnażania wegetatywnego czy w momencie szczepienia rośliny. Do infekcji zachodzi przeważnie przez mikrouszkodzenia ścian komórkowych (za pośrednictwem wektora), naturalne otwory rośliny (aparaty szparkowe) czy rany. Wiele z nich zaraża roślinę, lecz nie wywołuje żadnych chorób. Inne natomiast, prowadzą do całkowitego zniszczenia rośliny, która jest gospodarzem. Zakażenia nie da się wyleczyć. Jedyne co można
w tym wypadku zrobić to ograniczyć szkody, usuwać porażone części roślin i palić je.
Oznaki zaatakowanej rośliny przez wirusa:
- Zmiany zabarwienia:
- mozaiki – barwne plamy na tle zdrowej zieleni rośliny;
- białaczka – zanik chlorofilu (zielonego barwnika)
-żółtaczka – stopniowe żółknięcia całych liści (zahamowanie syntezy chlorofilu czyli uniemożliwienie łączenia zielonych cząstek)
- chloroza – stopniowe żółknięcia całych liści (zaburzenie w wytwarzaniu chlorofilu):
- Nekrozy – zamieranie całej rośliny lub jej fragmentów:
- Zahamowanie wzrostu - karłowatość
- Zniekształcenia całej rośliny lub jej fragmentów
Do popularnych chorób wywołanych wirusami należą:
- Szarka śliwy (Ospowatość śliwy)
Dopada takie gatunki jak śliwa, morela, brzoskwinia i nektaryna. Powoduje ogromne straty
w plonach. Maj i czerwiec to czas rozmnażania się choroby. Pierwsze oznaki w postaci rozproszonych plam na liściach, a następnie na owocach. Miąższ pod plamami rozkłada się. Zmiany te pojawiają się również na pędach. Do działań zapobiegawczych należy: nakładanie siatki o drobnych oczkach (przed owadami), usuwanie chorych drzew oraz rozmnażanie wyłącznie na zdrowych podkładkach.
- Mozaika jabłoni
Nie dotyczy tylko tego gatunku. Wirus ten ma ogromny zakres gospodarzy, liczy się aktualnie ponad 85 gatunków, m.in. takie jak malina, róża czy chmiel. Objawia się białymi lub żółtymi plamami na liściach, podgniłymi owocami, skarłowaceniem pędów a także obumarciem niektórych części roślin. Choroba rozwija się bardzo powoli. Do działań zapobiegawczych
w momencie wystąpienia jakichkolwiek objawów należy: usuwać chore pędy czy gałęzie, wykorzystywać zdrowy materiał do szczepień oraz sadzić odporne na choroby odmiany.
- Pstrość tulipana
Wirus (TBV – Tulip breaking virus) atakuje głownie rośliny z rodziny liliowatych (tulipany i lilie). Choroba obrazuje się mozaiką liści, oraz smugami i plamami na płatkach kwiatów. Powoduje również karłowatość oraz słabsze wykształcenie cebul. Wektorem tej choroby są mszyce. Co najciekawsze w latach 30 tych XVII wieku, cebulki tulipanów, które dotknęła ta choroba osiągały bardzo wysokie ceny na giełdzie z racji wystąpienia nieprzewidywanych cech, które były pożądane.
- Smugowatość ziemniaka
Wirus (potato virus Y, PVY) – roślina reaguje różnie ale najczęściej są to mozaiki bardziej lub mniej wyraźne, które następnie przechodzą w nekrotyczne plamy i pierścienie. Występuje pomarszczenie liści, brunatne i nekrotyczne smugi na spodniej części liści, łodygach
i ogonkach liściowych. Gdy choroba postępuje może pojawić się opadanie liści (bez oddzielenie ich od łodyg), a także zamieranie całej rośliny. Wirus Y przenosi się głównie przez bulwy użyte do sadzenia. Może wyrządzić straty polonów do 80%. Działania zapobiegawcze takie same jak u innych porażonych roślin.
- Oparzelina borówki wysokiej
Wirus ten tworzy wiele szczepów, to znaczy iż na każdą odmianę może wpływać inaczej, bardziej lub mniej objawowo. Odmiany podatne charakteryzują się brunatnieniem, a następnie nekrozami kwiatów, pędów i liści. Te ostatnie po obumarciu opadają. Objawy następują po roku lub dwóch od infekcji. U niektórych odmian występują tylko chlorozy liści lub liniowe wzory. Cechą charakterystyczną jest to, iż nekrotyczne objawy występują tylko przez rok i nie pojawiają się więcej. Jednak zarażona roślina słabo owocuje i jest źródłem infekcji. Działania zapobiegawcze takie same jak u innych porażonych roślin.
Autor: Nicola Więdłocha
Bibliografia:
-
Wirusy roślinne, 10.02.2019, https://pl.wikipedia.org/wiki/Wirusy_roślinne, Dostęp 21.05.2020
-
Choroby roślin, 20.03.2020, https://pl.wikipedia.org/wiki/Choroby_roślin, Dostęp 21.05.2020
-
Choroby bakteryjne i wirusowe roślin ogrodowych, 27.12.2018, https://twojogrodek.pl/Choroby-bakteryjne-i-wirusowe-roslin-ogrodowych, Dostęp 21.05.2020r.
-
M. Muszyńska, Wirusy roślinne, 14.12.2008, http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/wirusy-roslinne, Dostęp 21.05.2020
-
A. Kuzdraliński, Choroby wirusowe roślin, 14.12.2008, http://www.e-biotechnologia.pl/Artykuly/choroby-wirusowe-roslin, Dostęp 21.05.2020
-
Oparzelina borówki wysokiej, 21.08.2018, https://pl.wikipedia.org/wiki/Oparzelina_borówki_wysokiej, Dostęp 21.05.2020