Wielu z Nas zastanawiało się nie raz, co dolega naszej roślinie…
Choroby roślin, to wszelkie naruszenia równowagi w czynnościach życiowych, dotyczących zarówno roślin ozdobnych jak i użytkowych. Przeobrażania te powodują trwałe zmiany w budowie wewnętrznej jak i zewnętrznej, prowadząc do obumierania rośliny.
Czynniki wywołujące stany chorobowe to m.in. niewłaściwa pielęgnacja, niespełnianie wymagań uprawowych ale również wirusy, bakterie, fitoplazmy i grzyby. Profilaktyczna ochrona to najważniejsza metoda w zwalczaniu chorób. W rozróżnieniu i pozbyciu się problemu mogą pomóc wykfalifikowane osoby zajmujące się fitopatologią.
Czynniki chorobotwórcze dzielimy na:
Abiotyczne – (nieinfekcyjne, nie ożywione) spowodowane czynnikami środowiskowymi, które można podzielić na:
- atmosferyczne: wysoka lub niska temperatura powietrza, niedostatek lub nadmiar światła, opad atmosferyczny, wiatr, niska lub zbyt wysoka wilgotność powietrza;
- glebowe: deficyt lub nadmiar wody, zanieczyszczenie środowiska np. preparatami ochrony roślin, odczyn gleby, brak lub nadmiar składników pokarmowych;
- wady genetyczne;
Cechą wspólną tych chorób jest nie przenoszenie się z rośliny na roślinę, jednak nie wolno wykluczyć, iż nie wystąpią one masowo. W środowisku naturalnym choroby te, powodują najczęściej dwa lub więcej czynniki abiotyczne działające jednocześnie.
- Biotyczne – (ożywione) są to czynniki, które dokonują infekcji po fizycznym zetknięciu się z rośliną. W konsekwencji rosną, rozwijają się i rozmnażają na niej lub w niej. Czynniki te nazywamy patogenami, do których należą:
- wirusy i wiroidy
- bakterie:
+ fitoplazmy
+ spiroplazmy
- grzyby
- chromisty
- pierwotniaki
- pasożytnicze rośliny nasienne
Często bywa tak, gdy roślina zostaje osłabiona poprzez czynniki nieinfekcyjne, korzystają z tego bakterie czy grzyby. W takiej sytuacji rozpoznanie choroby bywa bardzo ciężkie. W takiej sytuacji należy skorzystać z badań laboratoryjnych, wykorzystując próbkę gleby oraz materiał roślinny.
Czynniki chorobotwórcze dzielimy na:
- Abiotyczne – (nieinfekcyjne, nie ożywione) spowodowane czynnikami środowiskowymi, które można podzielić na:
- Anomalie pogodowe: silny opad atmosferyczny (deszcz, śnieg, grad) czy wichury powodują nieregularne rany t.j. pozrywane liście czy dziury, przez które mogą wnikać wirusy, grzyby lub bakterie.
- Suchy i zimny wiatr – może być przyczyną zamierania igliwia, poprzez wysuszenie zielonych tkanek, czego konsekwencją może być susza fizjologiczna.
- Niedobór wody w glebie – rzadkie podlewanie powoduje spowolnienie rozwoju rośliny w tym kwitnienia czy owocowania. Gdy roślina jest systematycznie podlewana i nagle nie dostanie swojej dawki – więdnie i zamiera. Wpływ dłużej suszy na odporne gatunki, objawia się żółknięciem lub brązowieniem liści, w następstwie ich opadaniem oraz zamieraniem pędów. Brak wody u roślin drzewiastych, krzewistych czy ziemnych, które zawiązują owoce, objawia się ich deformacją, małym wzrostem czy pękaniem czego konsekwencją może być ułatwiony atak bakterii i grzybów.
- Nadmiar wody w glebie – powoduje żółknięcie i zrzucanie liści. Czasami mogą wystąpić na liściach i pędach czarne lub brunatne mokre plamki, korzeń natomiast może zgnić.
- Niska wilgotność powietrza – powoduje, szczególnie u roślin domowych i uprawianych w szklarniach – brązowienie i opadanie liści i pąków przy wysokiej temperaturze.
- Wysoka wilgotność powietrza – wpływa na idealne warunki do rozwoju grzybów i powstania obrzęku wodnego, który charakteryzuje się wystąpieniem bąbelków po spodniej stronie liścia, które później korkowacieją.
- Niska temperatura powietrza – powoduje zamieranie siewek, brązowienie i zamieranie pąków kwiatowych, liści a także pękanie kory drzew owocowych. Konsekwencją jest ułatwiony dostęp dla patogenów. Owoce w okresie dojrzewani o ile w ogóle dojrzeją, mogą być zniekształcone i pokryte brązowymi plamami.
- Nadmiar promieni słonecznych – pojawiają się różnego rodzaju i wielkości jasne plamy, płatki kwiatowe jak i blaszka liściowa może zasychać. Szczególnie narażone na poparzenie są nieprzystosowane do podlewania w pełnym słońcu rośliny (które nie są zahartowane).
- Niedobór światła - zielone tkanki są wydłużone i bladozielone, a roślina zniekształcona.
- Niedobór pierwiastków lub zła uprawa podłoża (gleby) w tym przypadku mamy duży wachlarz objawów, które charakteryzują się wybieleniem liści, mozaikowatością czy cętkowatością. Niedobór pierwiastka uwidacznia się rożnie, gdyż zależy to od funkcji jaką pełni w roślinie. Nadmiar jest bardzo rzadki i charakteryzuje się przedobrzeniem, tej funkcji za która odpowiadał.
- Biotyczne – Zostaną omówione w kolejnych częściach.
Autor: Nicola Więdłocha
Bibliografia:
-
K. Mańka, 2005, Fitopatologia Leśna, Wydanie VI zm. i popr., PWRiL, Warszawa
-
G. Hołubowicz-Kliza, 2009, Nieinfekcyjne czynniki chorobotwórcze, IUNG, Puławy
-
B. Siama, 17.07.2018, Porada: porażenia słoneczne roślin, https://www.mojpieknyogrod.pl/artykul/porada-porazenia-sloneczne-roslin, Dostęp 07.05.2020
-
B. Dulko-Kaszowska, Nieinfekcyjne choroby roślin jak je rozpoznać, https://mojogrodnik.pl/prace/Nieinfekcyjne-choroby-roslin-jak-je-rozpoznac-634-a, Dostęp 07.05.2020
-
Choroby roślin, https://fajnyogrod.pl/porady/choroby-roslin-_t/, Dostęp 07.05.2020