Pomniki przyrody definiuje Ustawa o Ochronie Przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku jako
„pojedyncze twory przyrody żywej i nieożywionej lub ich skupiska o szczególnej wartości przyrodniczej, naukowej, kulturowej, historycznej lub krajobrazowej oraz odznaczające się indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa, krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła, wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy narzutowe oraz jaskinie”.
Zatem abyśmy mogli nazwać dany obiekt lub obszar pomnikiem przyrody, musi on spełnić odpowiednie kryteria, które zostały określone przez Ministra Środowiska. Kryteria te mogą mieć charakter jakościowy, czyli wyróżniają się wśród innych konkretnymi cechami oraz charakter ilościowy, czyli np.: wielkość pierśnicy charakterystyczna dla danego gatunku drzew. Powstały także odpowiednie wytyczne co do oznakowania pomników przyrody. Oznaczone są one zielonymi tabliczkami, zgodnie ze wzorem określonym w rozporządzeniu – prostokątna tablica wykonana z masy plastycznej albo blachy cynkowanej stalowej lub aluminiowej, o wymiarach 13,5 x 9 cm, tło tablicy jest koloru zielonego, w górnej części umieszczony symetrycznie wizerunek orła w koronie o wymiarach 8 x 8 cm, a poniżej symetryczny napis „POMNIK PRZYRODY” w kolorze białym. Istnieje możliwość, na wniosek Konserwatora Przyrody, umieszczenia przy drodze publicznej specjalnego drogowskazu, który informować będzie o lokalizacji naszego obiektu.
W Polsce, na podstawie danych z 2015 roku, mamy ponad 36,5 tys. pomników przyrody. Trudno znaleźć jednolite informacje, ile jest ich dokładnie w naszym kraju. Ogromna liczba publikacji ma charakter regionalny i trudno wymienić te wszystkie, które poruszają temat pomników przyrody. Ponad 90% stanowią pomniki przyrody ożywionej, czyli stare i ogromne drzewa, aleje. Zdecydowaną mniejszość stanowią krzewy i twory przyrody nieożywionej – źródła i wywierzyska, skały, wodospady, wąwozy czy jaskinie.
Oto kilka najbardziej znanych pomników przyrody w Polsce:
– dąb „Bartek”,
– dąb szypułkowy o wysokości 28,5 m i obwodzie pnia 9,85 m,
– „Cis Henrykowski”– najstarszy w Polsce cis pospolity o wys. 10,5m i obwodzie pnia 4,25 m,
– „Dęby Rogalińskie” nad Wartą,
– aleja lipowa w Dęblinie,
– aleja platanowa w Legnicy,
– jaskinia Wierzchowska Górna, znajdująca się koło Krakowa.
Pomniki przyrody w województwie opolskim to mi.in.:
– dąb Pücklera – jeden z największych dębów szypułkowych w Polsce,
– lipa drobnolistna w Lewinie Brzeskim, przy kościele ewangelickim,
– platan klonolistny „Samuel” w Prudniku.
Na terenie samego miasta Opola znajduje się 29 pomników przyrody w postaci drzew. Jedno z nich rośnie na pl. Wolności – jest to platan klonolistny.
Autor: Aleksandra Łukaszewicz